audiovisuele poëzie
Ben Verschuren
dichter / schrijver
BRIEVEN
reageren
Berichten uit de bovenwereld
Ze waren er ineens. Op parachutisten hadden we niet gerekend. Wat moet je dan met alleen grondmaterieel? Het was nieuw in die tijd, ook voor ons als soldaten. De grote oorlog hadden we niet meegemaakt, we waren neutraal gebleven, maar we hadden genoeg gehoord over de ellende. Misschien dat daarom die hemelbestormers me een geruststellend gevoel gaven: geen loopgraven! Veel tijd om erover na te denken was er niet, we moesten terugtrekken.
Terugtrekken...
Wat kun je in zo'n geval beter doen dan ook je gedachten terugtrekken. Het gevoel dat je geen kans hebt, dat je bewegingsvrijheid wordt afgenomen, dat je de mond wordt gesnoerd? Rotmoffen!
Zeeland was nog niet gecapituleerd, we kwamen daar na drie dagen aan. In plaats van mee te vechten trokken wij ons terug, op hoger bevel, wachtend op nieuwe orders. Soldaten die tegen de vijand vechten en soldaten die voor de vijand vluchten, samen in één leger, in één provincie, zij aan zij, wat een wanorde! Wij waren verraders in hun ogen en ik voelde me ook zo.
Jij bent er later geweest, je hebt navraag gedaan, je hebt mijn terugweg gevolgd. Je hebt de plaatsen gefotografeerd waar we langs kwamen, waar we uitrustten, waar we de berm in doken bij een luchtaanval. Je hebt foto's genomen van de schuren waar we overnachtten, de splitsingen die we namen, de aanwijsborden naar het zuiden en het plein waar we krijgsgevangen zijn gemaakt. Je hebt gelopen op de weg die wij daarna moesten lopen, het asfalt dat er toen nog niet was en in de trein gezeten die ons naar het kamp bracht.
We staken het Zeeuwse water over, lieten de frontsoldaten achter ons. Een school aan de overkant, luidde de order. We leverden er onze wapens in en trokken verder, de grens over, langs de Belgische kust waar opgejaagde vluchtelingen de wegen onbegaanbaar maakten. We kwamen Franse soldaten tegen, op weg naar Nederland, en wij, Hollanders, op weg naar Frankrijk, wat een ironie, wat een schaamte.
Je sprak tegen me als ik naast je in de auto zat. Je volgde mij bijna 50 jaar later, eerst richting Duinkerken en toen ze ons daar voor bleken te zijn - we zagen van ver de rookpluimen - richting het zuiden. Gelukkig voor jou hebben we ook dat niet gehaald, we zouden pas na de bevrijding zijn teruggekomen en jij was dan niet geboren, misschien een ander maar niet jij.
Voorbij de grens met Frankrijk zagen we de Duitsers alweer aankomen, een militaire schaar vormend. We bogen af langs de Somme naar de kust, wie zou er het eerste zijn?
de gevluchte landsoldaat
Ik ben nog nooit zo bang geweest, wist niet dat angst zulke proporties kon aannemen. Alle gevoel stroomt weg, je wordt een holte tot je op het punt van imploderen staat.
We waren wakker geworden op het dorpspleintje aan de monding van de Somme. Door een kier van het oude huis waar we hadden overnacht zagen we Duitse soldaten nieuwsgierig naar onze legerwagens kijken, vreemd nummerbord, geen Frans voertuig, waarvandaan? Het Duitse leger had die nacht het noorden van Frankrijk afgesneden. Via de Somme, alweer die Somme, hadden ze de Atlantische kust bereikt, precies in het plaatsje waar wij de avond daarvoor waren aangekomen. Een dag eerder en we waren ze voor geweest, geluk of ongeluk?
We durfden amper te fluisteren, zij hadden wapens, wij niet. Uren hebben we overlegd. Het werd een stok met een onderbroek die we voorzichtig naar buiten staken. De een snotterde, de ander prevelde, ik wist alleen maar. Alsof het een list kon zijn, bleven ze op hun hoede tot we allemaal uit de auto waren gekropen en we automatisch in het gelid gingen staan. Ze hadden het snel door, hier stond een stelletje ongewassen, ongeschoren, uitgehongerde en vooral ongewapende soldaten die geen enkel verzet zouden bieden. Dat overmeesteren zo'n peulenschil kan zijn.
Ze hebben ons dekens en sigaretten gegeven.
de krijgsgevangen soldaat